EnglishI-KISMEN KAMULAŞTIRMA NEDİR ?
Kamulaştırma işlemi taşınmazın tamamına ilişkin olabileceği gibi belirli bir kısmının da kamulaştırılmasına karar verilebilir.Bu duruma kısmen kamulaştırma denilmektedir.
II-KISMEN KAMULAŞTIRMADA TAŞINMAZIN DEĞERİNİN TESPİTİ
2942 Sayılı Kanunun Kısmen Kamulaştırma başlıklı madde 12 – Kısmen kamulaştırılan taşınmaz malın değeri;
a) Kamulaştırılmayan kısmın değerinde, kamulaştırma sebebiyle bir değişiklik olmadığı takdirde, o malın 11 inci maddede belirtilen esaslara göre takdir edilen bedelinden kamulaştırılan kısma düşen miktarıdır.
b) Kamulaştırma dışında kalan kısmın kıymetinde, kamulaştırma nedeniyle eksilme meydana geldiği takdirde; bu eksilen değer miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kısmın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin olunan kamulaştırma bedeline eksilen değerin eklenmesiyle bulunan miktardır.
c) Kamulaştırma dışında kalan kısmın bedelinde kamulaştırma nedeniyle artış meydana geldiği takdirde ise, artış miktarı tespit edilerek, kamulaştırılan kısmın (a) bendinde belirtilen esaslar dairesinde tayin edilen bedelinden artan değerin çıkarılmasıyla bulunan miktardır.
Şu kadar ki, (c) bendi gereğince yapılacak indirme, kamulaştırma bedelinin yüzde ellisinden fazla olamaz. (b) ve (c) bentlerinde sözü edilen bedelin düşüş ve artış miktarları, 11 inci maddede belirtilen esaslara göre bedel takdiri suretiyle tespit olunur
Kamulaştırma dışında kalan kısım, imar mevzuatına göre yararlanmaya elverişli olduğu takdirde;kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik, havagazı kanalları, makine gibi tesislerden mal sahiplerine kalacak olanlarının eski nitelikleri dairesinde kullanılabilecek duruma getirilebilmeleri için gereken gider ve bedel, belirlenerek kamulaştırma bedeline ilave olunur. Bu masraf ve bedeller (b) bendinde yazılı kıymet düşüklüğü miktarının belirlenmesinde gözönünde tutulmaz.
Bir kısmı kamulaştırılan taşınmaz maldan artan kısmı yararlanmaya elverişli bir durumda değil ise, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda dava açılmayan hallerde mal sahibinin en geç kamulaştırma kararının tebliğinden itibaren otuz gün içinde yazılı başvurusu üzerine, bu kısmın da kamulaştırılması zorunludur. 6208 (Değişik altıncı fıkra: 21/3/2018-7103/27 md.) Baraj inşası için yapılan kamulaştırmalar sonunda kamulaştırma sahasına mücavir taşınmaz mallar, kamulaştırma işleminin tamamlandığına ilişkin ilanın indirildiği tarihten itibaren bir yıl içinde sahiplerinin yazılı başvurusu üzerine çevrenin sosyal, ekonomik veya yerleşme düzeninin bozulup bozulmadığı, ekonomik veya sosyal yönden yararlanılmasının mümkün olup olmadığı yönlerinden ilgili valilikte kurulan komisyon tarafından incelenir. Komisyonca yapılan inceleme sonucunda çevrenin sosyal, ekonomik veya yerleşme düzeninin bozulduğuna ve taşınmaz maldan yararlanılmasının mümkün olmadığına karar verilmesi halinde taşınmaz mal kamulaştırmaya tabi tutulur. Taşınmaz mal sahibinin bu kapsamda açacağı davalarda ilgili valilik komisyonuna başvurulması dava şartıdır. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin hususlar Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulan yönetmelikle düzenlenir. Bu suretle kamulaştırılan mücavir taşınmaz mallar hakkında 22 nci ve 23 üncü maddeler uygulanmaz. İdare, bu taşınmaz mallar üzerinde imar mevzuatı hükümlerini de göz önünde tutarak dilediği gibi tasarrufta bulunabilir ve gerektiğinde Hazineye bedelsiz olarak devredebilir. (1) Kısmen kamulaştırılan paylı mülkiyete konu taşınmaz mal, evvelce paydaşlar arasında fiilen bölünerek bir veya birkaç paydaşın tasarruf ve yararlanmasına bırakılmış ve yapılan kısmi kamulaştırma bu yerin tamamını veya bir kısmını kapsıyor ise, bu durumda kamulaştırmaya ilişkin işlemler sadece bu paydaş veya paydaşlar hakkında yürütülerek kamulaştırma bedeli payları oranında kendilerine ödenir. Pay veya paydaşların sadece bu kısım için dava hakları vardır. Taşınmaz malın kamulaştırılmayan kısmı üzerinde hakları kalmaz ve adları paydaşlar arasından çıkarılır. Kamulaştırılan bu yerler tapu sicilinde idare adına tescil olunur. Bu maddenin uygulanmasından doğacak anlaşmazlıklar adli yargıda çözümlenir.
A)KAMULAŞTIRMA İŞLEMİ DIŞINDA KALAN TAŞINMAZDA MEYDAN GELEN DEĞER AZALMASI
Kamulaştırma dışında kalan kısmın değerinde, kamulaştırma dolayısıyla bir azalma olduğu takdirde, eksilen bu miktar belirlenerek; kamulaştırılan kısmın kamulaştırma bedeline bu değer kaybının da eklenmesiyle kısmen kamulaştırılan taşınmazın bedeli belirlenmiş olacaktır (md.12/1b). Öncelikle kamulaştırılan kısmın değeri bulunur, sonra kamulaştırma dışında kalan kısmın kıymetindeki azalma varsa bu husus tespit edilir. Belirlenen bu miktar kamulaştırma bedeline eklenerek kamulaştırma bedeli tespit edilmiş olacaktır.
Yargıtay 5.Hukuk Dairesi 02.12.2019 Tarih , 2019/2007 E.,2019/19332 K.sayılı kararında ‘’…arazi niteliğindeki Afyonkarahisar İli, Merkez İlçesi, İsmail Mahallesi 114 ada 32 parsel sayılı taşınmaza 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 11/1-f maddesi uyarınca gelir metodu esas alınarak değer biçilmesinde, kamulaştırmadan arta kalan kısımda, geometrik şekli ve yüzölçümü göz önünde bulundurularak %30 oranında değer azalışı olacağının kabulü ile hesaplanan bedel üzerinden karar verilmesine …’’ şeklindeki kararından da açıkça anlaşılacağı üzere kısmen kamulaştırma da arta kalan kısım için yeni oluşan geometrik şekil ve yüzölçümü önemlidir.
Yargıtay 5.Hukuk Dairesinin yerleşik kararları gereği %50 nin üzerinde bir değer azalmasının tespiti durumunda malikinde onayı ile taşınmazın tamamının kamulaştırılmasına karar verilmektedir.
B)KAMULAŞTIRMA DIŞINDA KALAN KISMIN İMAR MEVZUATINA UYGUN OLARAK YARARLANMAYA ELVERİŞLİ OLMASI DURUMUNDA
Kamulaştırma işleminin kapsamı dışında kalan kısım, imar mevzuatına göre yararlanmaya elverişli olduğu takdirde; kesilen bina, ihata duvarı, kanalizasyon, su, elektrik, hava gazı kanalları gibi tesislerden mal sahiplerine kalacak olan kısımların eski niteliklerine uygun olarak kullanabilecek duruma getirilebilmeleri için gereken bedel belirlenerek, kamulaştırma bedeline ilave olunur. Bu masraf ve bedeller arta kalan yerin kıymet düşüklüğü miktarının belirlenmesinde göz önünde tutulamaz (md.12/4). Buradaki husus, kısmi kamulaştırma karşılığı saptandıktan sonra, belirtilen şeylerin mal sahipleri tarafından kullanılabilmesi için yapılacak zorunlu giderlerin belirlenerek eklenmesidir.Bu masraflar keşfe katılan bilirkişiler tarafından tespit edilmek sureti ile kamulaştırma bedeline eklenecektir.
C)TAŞINMAZIN KAMULAŞTIRMA DIŞINDA KALAN KISMININ DA KAMULAŞTIRILMASI İÇİN İDAREYE BAŞVURU
Kamulaştırma Kanununun 12. maddesinin 5. fıkrasına göre; taşınmaz maliki, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası açmaması halinde, kamulaştırma kararının kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde idareye yazılı başvuru yapmak suretiyle, taşınmazın kalan kısmının da kamulaştırılmasını talep edebilecektir (md.12/4).Taşınmaz maliki kamulaştırılan taşınmazından arta kalan kısmının yararlanmaya elverişli olmadığını düşünüyorsa kalan kısmın kamulaştırılması için idareye başvuracaktır. İdare tarafından bu konu incelenmek sureti ile olumlu veya olumsuz bir karar verilmesi zorunludur.İdare tarafından verilen cevap olumsuz ise taşınmaz maliki Asliye Hukuk Mahkemesine bedel tespiti davası açmalıdır.
D) BARAJ İNŞASI İÇİN YAPILAN KAMULAŞTIRMLAR
Baraj inşası için yapılan kamulaştırmalarda da kamulaştırma sahasına mücavir taşınmaz mallar, çevrenin; sosyal, ekonomik veya yerleşme düzeninin bozulması, ekonomik veya sosyal yönden taşınmazdan yararlanılmasının mümkün olmaması hallerinde sahiplerinin yazılı başvurusu üzerine kamulaştırmaya tabi tutulur.
Kısmen kamulaştırma taşınmazın arta kalan kısmında malikin hukuken veya fiilen taşınmazdan yararlanma imkanı kalıp kalmadığının tespiti son derece önemlidir. Kalan kısım için İmar Mevzuatı açısından hukuken bir kısıtlama olup olmadığı yönünde ilgili belediyelere mahkemece müzekkere yazılması gerektiği gibi ,keşif anında bilirkişiler tarafından kalan kısmın yüzölçümü ve diğer özellikleri gözlemlenmelidir.
Yazan :Av.Ş.İrem Tandoğar Ekinci